açık kaynak ne demek?

Açık kaynak, bir bilgisayar yazılımının makine diline dönüştürülüp kullanımından önceki, programcılar tarafından okunur, anlaşılır, yeni amaçlara uygun değiştirilebilir hâlinin gizli tutulmayıp açık, yani okunabilir hâlde kamuyla paylaşılıyor olmasına verilen isimdir.

Bir yazılımın açık kaynak sayılması için Açık Kaynak Tanımı'na (ing. The Open Source Definition), bir özgür yazılım sayılması için Özgür Yazılım Tanımı'na (ingilizce The Free Software Definition) uyan bir lisans ile yayınlanmış olması gerekir. Bu iki tanım birbiri ile neredeyse aynı olduğundan tüm özgür yazılımlar aynı zamanda açık kaynak yazılımdır. Neredeyse tüm açık kaynak yazılımlar da özgür yazılımdır.

Varoluş sebebi

Aslında bir ticaret sırrı olarak da görülebilecek bir kaynak kodun ücretsiz, kirasız paylaşılmasına sebep şunlar olabilir:

1. Ürün sahibinin ürünün tasarımı ve uygulama detayları için erişimi ve ücretsiz yeniden dağıtımı teşvik eden bir felsefe ya da pragmatik yöntem bilimi olarak açık kaynak akım inanırı ve taraftarı olması
2. Ürün sahibinin pazardaki benzer ürünlerin lisans ücretlerini gereksiz / fahiş bulması,
3. Ürünün bir sahibi olmayabilir; hibe edilmiş, gönüllülerce ortak yaratılmış olabilir, yani zaten kimsenin sırrı olmadığından, saklamaya gerek olmaması
4. Yazılım ürününün kullanımının yaygınlaşmasının sağlayacağı umudu,
5. Ürün üzerinden birbirlerine, kaynağı açık eden(ler)in uğraşmak istemediği hizmetleri sunan bir topluluk oluşturmaya fırsat verebileceği umudu,
6. Yazılım ürününün kitle kaynak yöntemiyle bedavaya denenip hatalarının bulunup temizlenmesinin sağlanacağı umudu,
7. Ürün sahibinin aklına gelmemiş, ama pazarda ihtiyaç olan uygulama alanlarının, başkaları tarafından geliştirilerek ortaya çıkabileceği umudu,
8. Ürün sahibinin topluma özverili hizmet verdiği fikrini, dolayısıyla toplum içinde itibarını arttıracağı umudu
9. Yazılım ürününün daha gelişmiş (kaynağı açık olmayan fazladan işlevler içeren) bir çeşidinin daha kolay satılması için alışık kullanıcılar pazarı oluşturma umudu
10. Ürünün kârlı bir şekilde pazarlanabilmesine engel olan rakip yazılımların müşterilerini kaparak onların rekabetini kırma umudu

Açık kaynak kodlu programın kullanımı genelde ücretsizdir ve düzenlenmesini herkes için açık tutar.

Açık kaynak modeli

Açık kaynak modeli, geliştirmenin daha merkezli olan modellerine karşın üretimde eş zamanlı, farklı gündemleri ve yaklaşımları içerir. Geliştirmenin daha merkezli olan modelleri öncelikle kâr amacı güden yazılım şirketleri tarafından kullanılır. Açık kaynak kodlu yazılımların gelişim yöntemi ve aynı zamanda ana ilkesi eş uygulamalardan takasın ve son ürün, ana malzeme, projeler ve dokümanlarının iş birliğinin herkese açık ve ücretsiz olmasıdır.

Bu model yazılım dışı konularda da kullanılmaktadır. Açık kaynak uygun teknoloji¹ ve Açık kaynak ilaç keşfi.²³

Tarihi

Benzer yaklaşımlar yazılım kavramından önce de vardı. Örneğin otomobil üretiminin ilk yıllarında, elinde iki devirli benzin motoru patentini tutan George B. Selden.⁴ araba üretimine kalkışanlara zorluklar çıkartabiliyordu. Henry Ford'un mahkemede kazanmasıyla berteraf edildi ve yeni kurulan Motorlu araç üreticiler birliği (Motor Vehicle Manufacturers Association) birçok yönlü paylaşım antlaşması ile üyeleri arasında yeni icatların ücretsiz paylaşımını sağladı. ABD nin ikinci dünya savaşına girdiği güne kadar Ford'un 92, diğerlerinin 515 patenti bütün üyeler tarafından ücretsiz, mahkemesiz paylaşılıyordu.

IBM'in ilk zamanlarında kurulan bir kullanıcı örgütü SHARE teknik bilgiler ve yazılım paylaşmaya başladı. IBM bu gruba işletme sisteminin kaynak kodunu bağışladı⁵⁶

İnternet'in ilk günlerinde ARPANET açık RFC (Request for Comments), UUCP, Usenet, IRC, ve Gopher sayesinde yazılım paylaşımı arttı. BSD ve GNU/Linux bunun devamı oldu.

Ekonomik yönü

Bu güne kadar kendi yazdığı yazılımın kaynağını sır olmaktan azledenler arasında o yazılımdan gelir elde etme yaklaşımları bakımından bazı düzenlemelerin başarılı olup süregeldiği şu çeşitler vardır:

1. Gelir beklemeden sırf yaratma aşkıyla yapılanlar: Wikipedia'ya katkıda bulunanlar, bazı sanatçılar.
2. Bağış / Gönlünüzden ne koparsa: Sokak çalgıcıları ve Wikipedia'nın çalışıyor olmasını sağlayanlar.
3. Güçlü himayeci: Bazı ülkelerde devlet desteğiyle araştırma yaparken üretilen yazılımlar
4. Bedava seçkin / Freemium: Ürünün basit bir çeşidi bedava verilen, daha karmaşık / kıymetli işlevler içeren başka bir çeşidi para karşılığı satılan, birinin öbürü için reklam / tanışıklık / bağımlılaştırma işlevi gördüğü düzen.
5. Ürün bedava, bağlı ya da başka bir ürün veya hizmet ücretli
6. Pazar payı kazanmak, kendi başka ürünlerinin yolunu daha açık tutmak için bir ürünün bedava verilmesi; Internet gezgini savaşları buna örnek olarak görülebilir.

Ayrıca bakınız

• Açık kaynaklı yazılımların listesi
• Kapalı kaynak
• Özgür yazılım
• Telif hakkı

Notlar

Dış bağlantılar

• Açık Kaynak Kod Platformu
• Açık Kaynak Platformu
• Adobe İstanbul Açık Kaynak Kategorisi
• SourceForge.net Açık kaynaklı yazılımlara destek veren bir site
• opensource.org (İngilizce)

Kaynakça

• v. Engelhardt, S. (2008): "Intellectual Property Rights and Ex-Post Transaction Costs: the Case of Open and Closed Source Software", Jena Economic Research Papers 2008-047 . (PDF)

• European Commission. (2006). Economic impact of open source software on innovation and the competitiveness of the Information and Communication Technologies sector in the EU. Brussels.

• (wiki)

• earlier revision (PDF)

• earlier revision

Orijinal kaynak: açık kaynak. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

1. ↩
2. ↩
3. ↩
4. ↩

5. IBM unbundled (began charging for) software 23 June 1969 ↩

6. Dave Pitts' IBM 7090 support An example of distributed source: Page contains a link to IBM 7090/94 IBSYS source, including COBOL ve FORTRAN compilers. ↩

Kategoriler